Inleiding: Waarom deze richtlijn?
Het doel van opsporingsberichten is om de bevolking om hulp te vragen bij het oplossen van misdrijven, het vinden van vermiste personen en het arresteren van voortvluchtigen. Deze berichten, verspreid via media, kunnen ook dienen om te waarschuwen voor nieuwe misdaadtendensen. Dit alles versterkt het vertrouwen van de burgers in Justitie en Politie. Omdat hierbij gevoelige informatie wordt gedeeld, zijn er strikte regels nodig om de privacy en het onderzoek te beschermen.
Afdeling 1: Definities
Deze sectie legt de belangrijkste begrippen uit. De belangrijkste zijn:
- Opsporingsbericht: Een oproep aan het publiek, gemaakt door de politiedienst DJO/OAR, die via de media wordt verspreid. Dit kan een tekst, foto of video zijn.
- Opsporingsreportage: Een audiovisuele productie gemaakt door een mediapartner (zoals een tv-zender), eventueel in samenwerking met de politie. Dit kan interviews en reconstructies bevatten.
- Opsporingsprogramma: Een volledig programma gemaakt door een mediapartner. Het kan opsporingsberichten, reportages en achtergrondinformatie over het werk van politie en justitie bevatten.
Afdeling 2: Verantwoordelijkheden en Functies
Hier wordt uitgelegd wie waarvoor verantwoordelijk is:
- Minister van Justitie: Moedigt het gebruik van media aan voor opsporingsonderzoeken.
- Gerechtelijke overheden (magistraten): Zijn eindverantwoordelijk voor het onderzoek en geven de opdracht om een opsporingsbericht te maken. Zij moeten waken over de rechten van alle betrokkenen, zoals het vermoeden van onschuld.
- DJO/OAR: Een gespecialiseerde dienst van de federale politie die de opsporingsberichten opstelt en verspreidt op vraag van een magistraat. Ze zijn het centrale contactpunt voor mediapartners.
- Een partner: Een externe partij (bv. een omroep) die helpt bij het produceren en verspreiden van reportages of programma's.
- Selectiecommissie en Stuurgroep: Comités die toezien op de correcte toepassing van de regels, bijvoorbeeld bij de selectie van zaken voor een opsporingsprogramma of een 'Most Wanted'-lijst.
Afdeling 3: Procedures voor Opsporingsberichten en -programma's
Deze afdeling beschrijft de concrete stappenplannen.
Voor opsporingsberichten en -reportages:
- Selectie: Een bericht kan worden verspreid voor ernstige misdrijven of onrustwekkende verdwijningen, vooral als het onderzoek vastzit en er geen andere pistes meer zijn.
- Aanvraag: De magistraat die het dossier leidt, dient een verzoek in. DJO/OAR maakt vervolgens het bericht.
- Productie: De magistraat moet de finale versie goedkeuren. Voor onrustwekkende verdwijningen, zeker met minderjarigen, wordt er snel gehandeld en samengewerkt met Child Focus.
- Verspreiding: De berichten worden via de kanalen van de federale politie en mediapartners verspreid. Er wordt een gratis telefoonnummer en een e-mailadres vermeld voor getuigenissen.
- Intrekking: Zodra een zaak is opgelost of het bericht niet meer nodig is, wordt het op vraag van de magistraat van alle kanalen verwijderd.
Voor opsporingsprogramma's:
- Selectie: Een speciale selectiecommissie beslist welke dossiers in een programma mogen komen.
- Productie: De mediapartner maakt het programma in nauw overleg met DJO/OAR en de magistraat. Slachtoffers of getuigen kunnen enkel deelnemen als ze hier uitdrukkelijk en schriftelijk mee instemmen.
- Visierecht: Alle betrokken partijen (magistraat, onderzoekers) krijgen het programma te zien vóór de uitzending en kunnen aanpassingen vragen.
Afdeling 4: Procedure voor 'Most Wanted'
Dit is een specifieke procedure voor de opsporing van zwaar veroordeelde voortvluchtigen.
- Criteria: Om op de lijst te komen, moet de persoon doorgaans veroordeeld zijn tot meer dan vijf jaar cel, internationaal geseind staan en moet de magistraat akkoord gaan.
- Selectie: Een speciale stuurgroep, met daarin magistraten en topmensen van de politie, beslist wie er op de lijst komt.
- Publicatie: De informatie (identiteit, foto, feiten) wordt door DJO/OAR opgesteld en verspreid via de kanalen van de federale politie en de Europese website 'Europe's Most Wanted'.
- Intrekking: Na een arrestatie wordt de foto onherkenbaar gemaakt met de vermelding 'Arrested' en na enkele weken definitief verwijderd.
Afdeling 5: Organisatie van de Politiediensten
Deze sectie beschrijft de taken van de verschillende betrokken politiediensten.
- DJO/OAR: Is het centrale aanspreekpunt (SPOC), maakt de berichten op, zorgt voor vertalingen (standaard in NL/FR), coördineert met partners en informeert alle politiediensten.
- DJO/Perm: Beheert 24/7 het callcenter en de mailbox waar getuigenissen binnenkomen. Zij sturen alle tips onmiddellijk door naar de juiste onderzoekers.
- De onderzoekende dienst: Dit is het lokale politieteam dat het onderzoek voert. Zij leveren de dossierinformatie, staan in voor de opvolging van de tips en informeren de slachtoffers of hun familie over een uitzending.
Afdeling 6: Deontologie (Ethische regels)
Hierin staan de ethische regels die altijd gevolgd moeten worden:
- Bescherm de privacy van slachtoffers, verdachten en hun families.
- De toon van de berichten moet neutraal en zakelijk zijn, zonder sensatiezucht.
- Gewelddadige scènes in reconstructies zijn enkel toegelaten als ze nuttig zijn voor het onderzoek.
- Het vermoeden van onschuld moet altijd gerespecteerd worden.
- Er moet een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen echte beelden en reconstructies.
Afdeling 7: Bescherming van Persoonsgegevens
Deze afdeling gaat over de privacywetgeving (AVG/GDPR).
- Verantwoordelijkheid: Zowel de politie, justitie als de mediapartners zijn elk verantwoordelijk voor de persoonsgegevens die ze verwerken.
- Doel: De gegevens mogen enkel gebruikt worden voor het welbepaalde doel van het opsporingsonderzoek.
- Bewaartermijn: De gegevens mogen niet langer bewaard worden dan strikt noodzakelijk.
- Rechten: Burgers hebben rechten met betrekking tot hun gegevens, maar deze kunnen beperkt worden vanwege het geheim van het onderzoek.
Afdeling 8: Juridische Verwijzingen
Een lijst van alle wetten, omzendbrieven en koninklijke besluiten waarop deze richtlijn gebaseerd is vindt u onderaan de tekst in het Staatsblad.