Beschikking rechter in kortgeding examenfraude arts - 4 september 2025

Bron

Hieronder volgt een uitleg van de beschikking, zo overzichtelijk en eenvoudig mogelijk:

De beschikking is een uitspraak van de rechtbank van eerste aanleg in Brussel, gedaan op 4 september 2025 in een kortgedingprocedure. Een kortgeding is een spoedprocedure om snel een voorlopige beslissing te krijgen.

Podcast

I. De feiten

Op 2 juli 2025 namen 5.544 deelnemers deel aan het digitaal afgenomen toelatingsexamen voor de opleiding arts, verdeeld over 71 locaties.

De examencommissie besloot op 9 juli 2025 dat er geen bijkomende punten werden toegekend. Hierdoor waren er 2.608 deelnemers die ten minste de helft van de punten op beide onderdelen hadden behaald. De cesuur (minimale score om te slagen) werd vastgesteld op 158 van de 240 punten. Uiteindelijk voldeden 1.740 deelnemers aan de voorwaarde voor inschrijving in de opleiding geneeskunde.

In haar verslag van 9 juli 2025 meldde de examencommissie reeds een aantal fraudegevallen:

• Gebruik van ChatGPT: Bij twee deelnemers werd dit vastgesteld, wat leidde tot hun uitsluiting van de rangschikking.
• Deelname zonder aanwezigheid op locatie: Eén deelnemer vulde het examen in zonder fysiek aanwezig te zijn, wat ook leidde tot uitsluiting wegens fraude.

Midden augustus 2025 uitten ouders, waaronder een eisende partij, hun bezorgdheid over het verloop van het examen, met name over het mogelijk gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) zoals ChatGPT via aanvullende browsertabbladen. Op dat moment voerde de Vlaamse Gemeenschap, de verweerster in deze zaak, blijkbaar al een eigen onderzoek naar mogelijke fraude.

Omdat de contacten met de overheid niet tot concrete resultaten leidden, besloten de eisers op 29 augustus 2025 de Vlaamse Gemeenschap te dagvaarden in kort geding.

II. Wat werd er gevraagd door de eisers?

De eisers (25 personen) en de verzoekers tot vrijwillige tussenkomst (4 personen, die zich aansloten bij de eisers) vroegen de rechtbank om:

1. Aanstelling van een gerechtelijk deskundige (IT-specialist):
   • Deze deskundige zou een onafhankelijk onderzoek moeten voeren naar de omvang van mogelijke fraude bij het toelatingsexamen geneeskunde 2025, in het bijzonder naar het ongeoorloofd gebruik van elektronische hulpmiddelen zoals ChatGPT.
   • De deskundige moest logbestanden en veiligheidsinstellingen onderzoeken op internettoegang of ongeautoriseerde applicaties.
   • Ook moest de deskundige antwoordpatronen en scores analyseren op statistische afwijkingen die wijzen op oneerlijk voordeel (bijv. uitzonderlijk snelle antwoorden of hoge scores).
   • Verder moesten getuigen (toezichthouders) worden bevraagd over onregelmatigheden.
   • De bevindingen moesten in een rapport worden samengevat, met vermelding van grootschalige frauduleuze praktijken en de impact op kandidaten.
   • Het rapport moest binnen twee weken worden uitgebracht, met een mogelijke verlenging van twee weken, gezien de spoedeisendheid.
   • De kosten van de deskundige moesten voorlopig volledig ten laste komen van de Vlaamse Gemeenschap.
2. Medewerking en bewijsveiligstelling: De rechtbank moest de verweerster bevelen om volledig en te goeder trouw mee te werken aan het onderzoek, inclusief het veiligstellen en ter beschikking stellen van alle relevante digitale examenbestanden, logingegevens, camerabeelden en proces-verbalen.
3. Ondergeschikt bevel tot eigen onderzoek: Als de rechtbank geen gerechtelijk deskundige wilde aanstellen, vroegen de eisers om de verweerster te bevelen zelf een vergelijkbaar onderzoek uit te voeren, hierover schriftelijk te rapporteren binnen twee weken, en samen te werken met een eventueel door de eisers aangestelde deskundige.
4. Hervergadering Examencommissie: Na ontvangst van het deskundigenrapport moest de Examencommissie opnieuw beraadslagen en, indien nodig, aanvullende fraudeurs uitsluiten en de rangschikking herzien.
5. Voorlopige toelating (subsidiair): Indien er vóór 22 september 2025 geen duidelijk resultaat was of als de spoedeisendheid een directere maatregel vereiste, vroegen de eisers om voorwaardelijk te worden toegelaten tot de opleiding geneeskunde 2025-2026. Deze toelating zou ontbindend zijn, wat betekent dat ze vervalt als later blijkt dat ze niet gerechtvaardigd was, en de eisers hierbij geen rechten op verdere studie of compensatie kunnen doen gelden.
6. Dwangsom: De eisers stelden voor een dwangsom van €500 per dag op te leggen als de verweerster de bevolen maatregelen niet tijdig en correct naleefde.
7. Kosten van het geding: De verweerster moest veroordeeld worden tot het betalen van de proceskosten.

De Vlaamse Gemeenschap verzette zich tegen de aanstelling van een deskundige en de andere gevraagde maatregelen, en vroeg om uitstel van de zaak.

III. Wat heeft de rechter beslist?

De rechtbank heeft op 4 september 2025 het volgende besloten:

1. Verzoek tot heropening van de debatten en uitstel: Afge­wezen. De verweerster had tijdens het beraad van de rechtbank nieuwe stukken ingediend en een verzoek tot heropening van de debatten gedaan, maar de rechtbank oordeelde dat deze stukken niet 'nieuw' waren in de zin van de wet, of initiatieven van de verweerster zelf. Ook het verzoek om de zaak uit te stellen, dat de verweerster deed om conclusies op te stellen, werd afgewezen, gezien de spoedeisendheid van de zaak (het academiejaar startte op 22 september 2025) en het feit dat de rechten van verdediging van de verweerster gerespecteerd waren.
2. Aanstelling van een gerechtelijk deskundige: Het verzoek hiertoe werd ontvankelijk en gegrond verklaard. De rechtbank stelde een specifieke deskundige aan, met een duidelijke opdracht:
   • De deskundige moet de nodige vaststellingen doen en advies geven over mogelijke fraude bij het toelatingsexamen arts van 2 juli 2025, bovenop de fraude die al is vastgesteld.
   • In eerste instantie moet de deskundige nagaan wat de stand van zaken is van het onderzoek dat de Vlaamse Gemeenschap zelf voert en of dit onderzoek technisch correct is uitgevoerd, vooral wat betreft de gebruikte methodologie om digitale fraude vast te stellen.
   • Alleen als de deskundige van mening is dat er belangrijke technische gebreken zijn in het onderzoek van de Vlaamse overheid, krijgt hij de opdracht om de betrokken digitale systemen, software en bestanden te onderzoeken op het gebruik van niet-toegelaten software (zoals AI) of andere digitale fraude (zoals examens op afstand invullen). Deze bevindingen moeten worden gedocumenteerd.
   • De deskundige mag alle relevante stukken van de partijen inzien, inlichtingen inwinnen, zo nodig andere specialisten raadplegen en proberen de partijen te verzoenen.
   • De deskundige en de partijen moeten vertrouwelijk omgaan met de gegevens en de anonimiteit van de deelnemers respecteren.
   • De eisers moeten binnen drie dagen na het vonnis een voorschot van €5.000 consigneren voor de kosten van de deskundige. Een deel (€3.000) kan meteen worden vrijgegeven aan de deskundige.
   • Het eindverslag moet binnen één maand na de start van de werkzaamheden worden ingediend, met mogelijkheid tot verlenging.
3. Overige vorderingen: Op de andere vorderingen van de eisers, zoals de dwangsom, de voorlopige toelating en de hervergadering van de examencommissie, werd vooralsnog niet ingegaan. De rechtbank achtte deze voorbarig, omdat het deskundigenonderzoek nog moest starten en er op dit moment geen reden was om aan te nemen dat de verweerster niet loyaal zou meewerken. De zaak wordt hiervoor, inclusief de uitspraak over de kosten van het geding, naar de bijzondere rol verwezen.